Kader: Open standaards en open source

Open source-software wordt vaak in ��n adem genoemd met open standaards. Het gaat hier echter om twee verschillende zaken. Standaards zijn in het algemeen belangrijk om uitwisseling en communicatie te vergemakkelijken. Er zijn bijvoorbeeld standaardmaten voor schroeven en moeren. Hierdoor is het duidelijk wat voor gereedschap (zoals moersleutels) nodig is. Verschillende partijen kunnen eigen implementaties van de standaard produceren, waardoor er keuzevrijheid is en bijbehorende marktwerking. Monopolievorming wordt voorkomen.

In de informatica werkt het net zo. Er zijn standaards voor gegevens (bijvoorbeeld html voor webpagina's), of voor communicatieprotocollen (zoals het Internet Protocol / IP). Deze twee standaards zijn 'open', in de zin dat alle relevante informatie publiekelijk beschikbaar is. Daarnaast wordt de ontwikkeling van deze standaards bepaald in internationaal overleg, zonder dominantie van een enkele partij. Open standaards zijn belangrijk in de informatica, omdat ze het mogelijk maken dat software van verschillende partijen soepel samenwerkt. Dit drukt de prijs en voorkomt dat men van ��n leverancier afhankelijk is.

Vaak ontstaan zulke open standaards doordat een bedrijf dat een de facto standaard heeft ontwikkeld het beheer uit handen geeft. Zo'n voorbeeld is het inmiddels verouderde encryptiemechanisme 'DES', oorspronkelijk door IBM ontwikkeld. Het documentformaat .pdf is open in de zin dat alle relevante informatie beschikbaar is, maar het beheer ervan ligt (vooralsnog) bij het bedrijf Adobe. De bekende formaten .doc en .xls voor Word- en Excel-bestanden zijn niet open. Er is weliswaar veel over bekend, maar niet alles. Microsoft kan ook op ieder moment beschikken een en ander in de standaarden te veranderen. Hierdoor is het lastig voor concurrenten om eigen software voor deze de facto standaarden te ontwikkelen. Dominante gesloten standaarden zijn vanuit puur commercieel perspectief aantrekkelijk, maar alleen voor de eigenaar: ze leiden tot vendor lock-in, omdat concurrentie beperkt wordt en klanten aan ��n leverancier gebonden zijn.

Softwaregebruikers zijn over het algemeen gebaat bij open standaards. Er wordt steeds meer verwacht van overheden dat ze het gebruik van open standaards bij hun toeleveranciers afdwingen, om zo zichzelf maar ook de eigen burgers en bedrijven te helpen. De genoemde motie-'Vendrik' dringt hier ook op aan.

Open source-software maakt vrijwel altijd gebruik van open standaards. Maar ook closed-software kan open standaards gebruiken voor de representatie van gegevens of voor de communicatie. In de tabel staat een aantal bekende voorbeelden gerangschikt.

	open standaard	eigen formaat
open source	mozilla browser	-
gesloten	internet explorer	Microsoft word

Hoe oncontroversieel open standaards zijn blijkt uit een recent artikel ('Open source: geen doel maar middel', Computable 35, 29/08/03, p.2 3) waarin de algemeen directeur van Microsoft Nederland, Michel van der Bel, schrijft: 'Wij juichen Vendriks pleidooi voor open standaards dan ook toe.' Deze steun zou geconcretiseerd kunnen worden door het beheer over de .doc- en .xls-formaten af te stoten en bij een standaardsorganisatie onder te brengen. Daardoor kunnen ook andere partijen software voor deze documentformaten ontwikkelen en kunnen gebruikers er meer vertrouwen in hebben dat hun huidige documenten ook over langere tijd nog bruikbaar zijn. Speciaal voor overheden en bedrijven is zulk vertrouwen van groot belang.

Last Version -
(Note: changeover from CVS to dotless svn version numbers on Jan 19, 2008, and changeover to GIT versioning on May 30, 2013.)
Maintained by Jaap-Henk Hoepman
Email: jhh@cs.ru.nl